VERHALEN VAN JELMER YOUNG PROFESSIONALS

judith brummelkamp & stan van den berg

Smart City koploper

Om een transitie te doen slagen, moet je sectoroverstijgend samenwerken. Daarom is Jelmer partner van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’. Dit is een samenwerkingsverband van zowel publieke als private partijen, geregisseerd door de Future City Foundation. Samen ontwikkelen zij haalbare, schaalbare en deelbare instrumenten die iedere stad kan inzetten voor de transitie naar een slimme stad. Om overheden en marktpartijen op de hoogte te houden en te inspireren, brengt de Future City Foundation met enige regelmaat een boek uit. Jelmer Young Professional Judith Brummelkamp schreef voor een van deze boeken een column over de Smart City toepassingen in de Gemeente Sittard-Geleen (een premium partner van de City Deal). Ze vertelt: “Sittard-Geleen heeft ambitieuze ideeën over hoe ze de openbare ruimte, en in het specifiek het openbaar groen, op een slimme manier kunnen beheren. Toen ik met ze in gesprek ging hadden ze al een aantal initiatieven en oplossingen geïntroduceerd.” Toch draait een slimme stad niet alleen om het implementeren van innovatieve technologieën. Dat begreep de gemeente Sittard-Geleen ook. Daarom vroegen ze Jelmer om hen te helpen bij het ontwikkelen van een Smart City checklist: een overzicht waaraan een slimme stad moet voldoen.

Projectcoördinator Smart City

Judith pakte deze kans met beide handen aan en nam de rol van projectcoördinator Smart City aan. “We begonnen met het interviewen van de medewerkers van uiteenlopende clusters en lagen binnen de gemeente Sittard-Geleen. Zo achterhaalden we wat men onder een Smart City verstaat, wat er al was gedaan en welke ideeën men had over de transitie. Uit de interviews bleek dat mensen enorm enthousiast over en nieuwsgierig waren naar de ontwikkeling naar een slimme stad en heel erg open stonden voor verandering en innovatie.” Na het interviewen begon Judith perspectieven en meningen samen te voegen. Jelmer-collega Stan van den Berg haakte aan om bij deze monsterklus te helpen. Het team constateerde al gauw dat iedereen een andere definitie hanteerde van een slimme stad. “Niet zo gek, want eigenlijk heeft de slimme stad betrekking op alles wat er in een stad of gemeente gebeurt. Het gaat niet alleen over de openbare ruimte, maar ook over de energievoorziening, over wonen en werken, over mobiliteit. Kortom; een slimme stad in wording is een stad in transitie. En een transitie vraagt, net als alle andere transities, om procesverandering, organisatieverandering en lef”, aldus Judith.

Van checklist naar visiestuk

Ga er maar aan staan: een Smart City checklist ontwikkelen die rekening houdt met al die verschillende aspecten. Judith: “De opdracht van de gemeente Sittard-Geleen was vrij concreet, met een duidelijk eindproduct.” Toch merkte ze dat de opdracht niet helemaal aansloot op de behoefte. “Als opdrachtnemer heb je soms de neiging om direct met de vraag van de opdrachtgever aan de slag te gaan. Achteraf gezien had ik een andere houding willen aannemen.” Ze leerde dat het belangrijk is om eerst helder te krijgen wat de behoefte van de opdrachtgever is; de welbekende vraag achter de vraag. Die behoefte wordt door een opdrachtgever nogal eens in de vorm van een oplossing gepresenteerd. Maar die oplossing is vaak ook de reden waarom iets niet verder komt. Door het waarom van die oplossing te achterhalen, help je de opdrachtgever een stap terug te doen. “Als ik beter had doorgevraagd op het waarom van die checklist, had ik sneller in de gaten gehad dat een checklist een veel te concreet product voor de fase waarin de gemeente zich begaf. Dit is immers een instrument om te toetsen waaraan een slimme stad moet voldoen. Maar als gemeente moet je dan wel duidelijk voor de bril hebben wat een Smart City is en waar die aan moet voldoen. Pas als je dat weet kun je aan de transitie beginnen en passende instrumenten ontwikkelen.

Mensen meenemen en keuzes maken

Het team van Jelmer adviseerde de gemeente om de checklist te laten voor wat het was en eerst een visiestuk te ontwikkelen. De gemeente stemde in en vroeg Judith en Stan om hierin het voortouw te nemen. Maar ook het ontwikkelen van een Smart City visie is minstens zo’n omvangrijke klus. “Toen we daaraan begonnen, merkte ik dat we ons lieten beïnvloeden door alles wat er was gezegd. We probeerden al die verschillende perspectieven te verwerken in één visiestuk.”, vertelt Judith. Stan vult aan: “Dat is op zich niet verkeerd. Als je een visiestuk ontwikkelt, dan wil je dat die visie breed gedragen wordt. Als er één ding is dat ik heb geleerd in dit traject, dan is dat wel dat jouw ideeën nog zo juist en wetenschappelijk onderbouwd kunnen zijn; als de mensen om wie het gaat het niet voelen, dan komen je ideeën niet van de grond. Het gaat niet om gelijk hebben, maar om gelijk krijgen. Bij het ontwikkelen van een visiestuk is het belangrijk om te achterhalen wat er speelt, wat mensen voelen en ervaren om daar vervolgens iets mee doen.” Judith: “Tegelijkertijd moet je op een gegeven moment wel een knoop doorhakken: zo gaan we het doen. Maar ik merkte dat ik het lastig vond om te bepalen wat daarin de juiste aanpak was.” Om die reden schakelde het duo twee Smart City experts in om mee te denken. “Zij adviseerden ons om een model te gebruiken voor het ontwikkelen van de visie. Dit model kan de gemeente als routekaart gebruiken om processen te verslimmen én helpt ze om de doelstellingen niet uit het oog te verliezen.”

Zonder wrijving geen glans

Het ontwikkelen van een model bleek een gouden greep. Een geruststelling, want de talloze perspectieven binnen de gemeente zorgden voor verwarring bij de Young Professionals. Judith: “Wij waren ingeschakeld om orde te scheppen en nu zagen we zelf door de bomen het bos niet meer. In het begin dacht ik dat ik dat zelf moest oplossen.” Gelukkig kon ze met haar vraagstuk terecht bij de talent managers van Jelmer. “Ik leerde dat het heel normaal is dat er chaos ontstaat in zo’n proces. Sterker nog; zonder chaos geen verandering. Belangrijker is dat je dat erkent, je eigen beperkingen kent en hoe je daarmee omgaat. Het is een signaal dat je een stapje terug moet doen om de situatie van een afstandje te bekijken. Niet stug doorgaan, maar even uitzoomen en om hulp vragen. Juist door dat te doen help je jezelf en het project verder. Dat is voor mij één van de belangrijkste learnings in deze opdracht geweest.”, vertelt Judith. Stan: “Tegelijkertijd moet je als opdrachtnemer ook op jezelf vertrouwen en keuzes durven maken. Door eerst alle ideeën en perspectieven op te halen weet je als geen ander wat er speelt, hoe mensen ergens over denken en welke gemene delers er zijn. Dat zorgt ervoor dat je een heel compleet, uniek perspectief hebt op de situatie. Het was aan ons om alles wat er lag met elkaar te verbinden.” Daarbij ervoeren de young professionals de workshops en trainingen die ze kregen binnen het Jelmer talentontwikkelprogramma als zeer waardevol. “Je leert om situaties op een andere manier te bekijken en om te gaan met verschillende belangen en perspectieven. Die vaardigheden konden we direct toepassen in de praktijk.”

Van reis naar eindbestemming

Het leerzame proces resulteerde erin dat de gemeenteraad van Sittard Geleen in het najaar van 2021 instemde met één van de eerste Smart City visies van Nederland. In de visie staat beschreven welke plek technologie in de stad krijgt en welke koers de vooruitstrevende gemeente kiest in de transitie naar een slimme stad. Stan: “Het is de kunst om een visie te ontwikkelen waar zowel beleidsmakers als ambtenaren mee uit de voeten kunnen. Je wilt immers dat de visie ook werkelijkheid wordt. Nu is het aan de gemeente om verder invulling te geven aan het visiestuk. En hoewel die invulling waarschijnlijk pas over een paar jaar echt zichtbaar is voor inwoners, is de gemeente Sittard-Geleen voortvarend bezig. Judith: “Zo hebben ze een lokale kwartiermaker aangesteld én introduceerden ze pilotgebieden. Hier experimenteren ze met nieuwe technologische toepassingen. Uiteraard zijn deze eerst getoetst aan de Smart City visie.”